หากเราจะพูดถึงเชื้อไวรัส HIV หลายคนคงจะพอรู้จักกันมาบ้างแล้ว แต่สำหรับยาต้านฉุกเฉิน อย่าง ยา PEP หลายคนก็อาจจะสงสัยว่าคืออะไร เพราะเป็นเรื่องค่อนข้างใหม่ และรู้จักไม่แพร่หลายมากนัก ทั้งที่เป็นอีกหนึ่งทางออกที่ดี ในการลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV
ยา PEP ย่อมาจาก Post-Exposure Prophylaxis เป็นการนำยาต้านไวรัสมาจ่ายให้คนที่เพิ่งจะมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV ให้กินภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีความเสี่ยงไม่ว่าจะเป็น ถูกข่มขืน พลาดไปมีเพศสัมพันธ์กับคนแปลกหน้าโดยไม่ได้ใส่ถุง หรือแม้แต่การถูกเข็มตำหรือของมีคมบาดในสถานพยาบาล เพื่อป้องกันไม่ให้ติดเชื้อ HIV โดยจะต้องกินยาอย่างสม่ำเสมอไปเป็นระยะเวลา 4 สัปดาห์หลังจากมีความเสี่ยง
อ่านบทความที่เกี่ยวข้อง
PEP ประกอบด้วยยาต้านไวรัส 3 ชนิดโดยแพทย์จะเป็นผู้เลือกชนิดให้เป็นรายบุคคลไป จำเป็นต้องให้แพทย์ผู้เชี่ยวชาญพิจารณาปรับเปลี่ยนสูตรยา PEP ตามความเหมาะสม โดยการเลือกสูตรยาขึ้นกับผลการเลือดคนที่ต้องการรับ ยาอาหารเสริม ยาที่ใช้เป็นประจำ และ ประวัติสุขภาพ การรับยาต้องมีการตรวจเลือดทุกครั้ง ยา PEP จึงไม่สามารถซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป
PEP เป็นยาต้านฉุกเฉินในกรณีการมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันและควรเก็บไว้ใช้ในกรณีฉุกเฉินเท่านั้นเช่น เหตุการณ์ดังต่อไปนี้
การรับยา PEP จะช่วยยับยั้งการกลายเป็นตัวไวรัสที่สมบูรณ์ ซึ่งจะทำให้ร่างกายของผู้ป่วยสร้างระบบภูมิคุ้มกันในการป้องกันก่อนจะแพร่กระจายในร่างกายได้ ดังนั้นจึงควรรับประทานยาให้เร็วที่สุด
ผู้ที่จะทานยา PEP ต้องเป็นผู้ที่มีความเสี่ยงว่าจะติดเชื้อแบบกะทันหัน
เรียกว่ามีไว้สำหรับผู้ที่คาดว่ามีการสัมผัสเชื้อเอชไอวี แบบไม่ตั้งใจ จำเป็นต้องกินยาให้เร็วที่สุดภายหลังการสัมผัสเชื้อจากภาวะเสี่ยงต่างๆ
หากรู้ตัวหรือสงสัยว่าตนเองมีความเสี่ยงที่จะรับเชื้อ HIV มา หลายคนมักไม่กล้าและไม่รู้ว่าจะสามารถ รับยา pep ได้ที่ไหน ให้ทำตามขั้นดังนี้ค่ะ
ลองติดต่อสอบถามกับทาง Bangkok Safe Clinic ได้ที่ช่องทางติดต่อ เพื่อขอปรึกษาแพทย์ที่คลินิกสามารถให้บริการแบบนิรนาม สะดวกรวดเร็ว เพราะเรามีแล็ปของเราเอง สะดวกรวดเร็ว ใช้เวลารววมพียง 40 นาทีในการทราบผลเลือด และสามารถปรึกษาแพทย์ได้ทันที
ยา PEP ขึ้นอยู่กับสูตรยาที่ได้รับ สถานพยาบาล การรับยากับทางโรงพยาบาลรัฐบาลราคาเริ่มต้นอยู่ประมาณ 1,500 บาท แต่การรับยากับคลินิกเอกชนหรือโรงพยาบาลเอกชนอาจมีค่าใช้จ่ายที่สูงกว่า แต่อาจจะได้รับบริการที่รวดเร็วกว่า
ทั้ง PrEP กับ PEP ถึงแม้ว่าจะสามารถป้องกันการติดเชื้อ HIV ได้ แต่ก็ยังไม่ 100% ดังนั้น และยาทั้งสองไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆได้ จึงแนะนำว่าให้ใช้ร่วมกับถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีความเสี่ยง
อ่านเพิ่มเติม : PrEP ยาป้องกันต้านไวรัส HIV คืออะไร แตกต่างยังไงกับยา PEP
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ ยา PEP คุณหมอขออาสาตอบทุกคำตอบเอง !
เมื่อกินยา PEP ครบแล้ว ต้องพบแพทย์จะตรวจหาเชื้อเอชไอวี หลังผ่านไป 1 เดือน และ 3 เดือน
คำถามยอดฮิตที่เชื่อว่าอยู่ในหัวของคนไข้ทุกคนที่จะกิน PEP แน่นอนว่าการใช้ยา PEP ไม่ได้หมายความว่าจะป้องกันการติดเชื้อ HIV ได้ 100% แต่เนื่องจากปัจจัยที่มีผลต่อการที่คนคนนึงจะติดเชื้อ HIV หรือไม่หลังได้รับยา PEP นั้นมีมากมายหลายข้อ ไม่ว่าจะเป็นแหล่งของโรคที่รับเชื้อมา ว่ามีปริมาณ viral load มากน้อยแค่ไหน
วิธีการที่คนไข้รับเชื้อมาว่ามาจากเพศสัมพันธ์ในลักษณะไหนหรือโดนเข็มฉีดยาที่ปนเปื้อนมา ระยะเวลาที่เริ่มกินยา PEP (ถึงแม้จะบอกว่าให้ทานภายใน 72 ชั่วโมงแต่ในทางปฏิบัติยิ่งทานเร็วก็จะส่งผลยิ่งดี ) ความสม่ำเสมอในการทานยา ความเข็งแรงของตัวคนไข้เอง ซึ่งปัจจัยเหล่านี้ล้วนส่งผลต่อโอกาสที่คนไข้จะติดหรือไม่ติดเชื้อ HIV ทั้งสิ้น
จากงานวิจัยการเก็บข้อมูลย้อนหลังของผู้ที่ใช้ยา PEP รวมถึงโมเดลทดลองในสัตว์ พบว่าการใช้ยา PEP มีประโยชน์สามารถป้องกันการติดเชื้อ HIV ได้จริง บางงานวิจัยให้ผลสรุปว่าการให้ยา PEP ภายใน 24 ชั่วโมงในลิงที่ทดลองฉีดเชื้อ HIV เข้าไป สามารถป้องกันการติดเชื้อได้ถึง 100%
แต่ก็ดังที่กล่าวข้างต้นปัจจัยที่มีผลประสิทธิภาพของยา PEP นั้นมีมากมาย สิ่งสำคัญที่สุดอที่เราสามารถทำได้หลังพบว่าตนเองมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV แล้วนั้นคือการพบแพทย์เพื่อปรึกษาประเมินความเสี่ยงและรับยา PEP ให้เร็วที่สุดนั่นเอง
การกินยา PEP ให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุดจะต้องกินภายใน 72 ชั่วโมงหลังได้รับความเสี่ยง โดยกินอย่างสม่ำเสมอทุกวัน(กินเวลาเดิม) ต่อเนื่องเป็นระยะเวลา 28 วัน โดยสูตรยาที่กินจะมีทั้งแบบวันละครั้งและวันละ 2 ครั้ง หลังจากกินยาครบแพทย์จะนัดคนไข้มาเจาะเลือดเพื่อตรวจ HIV อีกครั้ง
จากหลักฐานวิจัยที่มีทำกันมาคือต้องกินให้ครบ 28 วัน ถึงจะป้องกันโรคได้ 80% ดังนั้นการให้ยากินยาไม่ครบย่อมมีความเสี่ยง และนำรับประทานให้ครบตามแพทย์สั่งและเข้ารับการตรวจเช็คตามนัดหมาย
ยาต้านไวรัส ไม่ได้ถึงขั้นช่วยให้เชื้อหายเกลี้ยงไปจากร่างกายของเราได้ เนื่องจาก ยาต้านฉุกเฉิน หรือ PEP ไม่สามารถแทรกซึมเข้าไปจัดการกับต่อมน้ำเหลือง สมอง และลำไส้ได้หมด เพียงแต่กระบวนการรักษาจะสามารถคุมเชื้อได้
ยาเป๊ปจะช่วยยับยั้งการแบ่งตัวของสารพันธุกรรมในเชื้อ และยับยั้งการกลายเป็นตัวไวรัสที่สมบูรณ์ เมื่อเป็นเช่นนี้ร่างกายจะสร้างระบบภูมิคุ้มกันในการป้องกันก่อนจะแพร่กระจายในร่างกายได้ ซึ่งการรับประทานยาชนิดนี้ จำเป็นต้องทานอย่างต่อเนื่องเป็นเวลาหนึ่งเดือนด้วย
ยา PEP มีความปลอดภัยสูง และสูตรยาสมัยใหม่ก็ผลข้างเคียงน้อยกว่าสมัยก่อนมากอย่างไรก็ตามผลข้างเคียงระยะสั้นที่พบได้บ่อยคืออาการคลื่นไส้ เวียนศีรษะ อ่อนเพลียบ้าง แต่มักจะดีขึ้นหลังทานยาไปได้ประมาณ 1 สัปดาห์ ส่วนผลข้างเคียงระยะยาวไม่พบในกลุ่มการทดลองเนื่องจากการกินยาต้านเพียง 28 วันไม่เป็นอันตรายใดๆทั้งสิ้น
ยา PEP ควรเก็บไว้ใช้ในกรณีฉุกเฉินเท่านั้น หากเรารู้ตัวว่าจะต้องมีความเสี่ยงของการติดเชื้อ HIV อยู่เป็นประจำ ควรใช้ยา PrEP ที่เอาไว้ทานร่วมกับการใช้ถุงเพื่อลดโอกาสการติดเชื้อ HIV จะเป็นวิธีที่เหมาะสมและประหยัดค่าใช้จ่ายมากกว่า
การรป้องกันการมีผู้ติดเชื้อรายใหม่ โดยการใช้ ยา PEP อย่างถูกต้องตามคำแนะนำของแพทย์ จะช่วยลดความเสี่ยงในการรับเชื้อ HIV ได้ แต่ การลดความเสี่ยงติดเชื้อ HIV คงไม่ใช่แค่ทานยาต้านฉุกเฉิน เพียงอย่างเดียว จำเป็นต้องลดพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ
อย่าปล่อยให้ความสนุกเพียงชั่วครั้งชั่วคราวทำลายอนาคต และถ้าใครรู้ว่าตัวเองมีความเสี่ยงสูงก็ควรหมั่นตรวจเลือดเพื่อหาเชื้อ HIV เป็นประจำ เพราะหากรู้ตัวเร็ว ก็มีโอกาสต้านเชื้อ HIV ได้เร็วเท่านั้น
ระหว่างการกินยา PEP ร่างกายจะสามาระป้องกัน HIV ได้ ดังนั้นถ้ามีเพศสัมพันธ์ระหว่างกินยา PEP 3 สัปดาห์แรก จึงไม่ต้องกินยา PEP เพิ่มอีก แต่กรณที่มีเพศสัมพันธ์ในสับดาห์สุดท้าย ทางผู้รับยาต้องกินยาสูตรต่อเนื่องอีก 1 สัปดาห์
ยา PEP ไม่สามารถซื้อทานเองได้การกินยาทุกครั้งต้องมีการตรวจ HIV, ไวรัสตับอักเสบ, ค่าการทำงานของตับ, ค่าทำงานของไต ก่อนเสมอเพื่อความปลอดภัยของผู้รับยา การไม่ตรวจเลือดและกินยาเองเป็นอันตรายต่อตัวเองและคนอื่นอย่างมาก ดังนั้นยา PEP จึงไม่มีขายในร้านขายยาทั่วไป การรับยา PEP จึงมีบริการในสถานพยาบาลเท่านั้น
ระหว่างรับยา PEP ไม่สามารถบริจาคโลหิตได้ การกินยา PEP บางสูตรอาจต้องงดการกินยา หรืออาหารเสริมบางอย่าง แนะนำให้งดมีเพศสัมพันธ์แบบไม่ป้องกัน สังเกตผลข้างเคียง ถ้ามีผลข่างเคียงรุนแรง และไม่หายภายใน 1 สัปดาห์แนะนำให้เข้ามาพบแพทย์ การกินยา PEP ต้องกินให้ตรงเวลาทุกวัน
การรป้องกันการมีผู้ติดเชื้อรายใหม่ โดยการใช้ ยา PEP อย่างถูกต้องตามคำแนะนำของแพทย์ จะช่วยลดความเสี่ยงในการรับเชื้อ HIV ได้ แต่ การลดความเสี่ยงติดเชื้อ HIV คงไม่ใช่แค่ทานยาต้านฉุกเฉิน เพียงอย่างเดียว จำเป็นต้องลดพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ อย่าปล่อยให้ความสนุกเพียงชั่วครั้งชั่วคราวทำลายอนาคต และถ้าใครรู้ว่าตัวเองมีความเสี่ยงสูงก็ควรหมั่นตรวจเลือดเพื่อหาเชื้อ HIV เป็นประจำ เพราะหากรู้ตัวเร็ว ก็มีโอกาสต้านเชื้อ HIV ได้เร็วเท่านั้น
Reference :
